Nguyên nhân dẫn đến Suy Nhược Thần Kinh và phương pháp điều trị
Suy nhược thần kinh là gì? Các loại suy nhược thần kinh thường gặp
Suy nhược thần kinh còn có tên gọi khác là bệnh tâm căn suy nhược, là tình trạng rối loạn chức năng của não bộ và một số trung khu nằm dưới vỏ não do làm việc quá tải hay chịu nhiều áp lực, căng thẳng dẫn đến suy nhược.
Suy nhược thần kinh là căn bệnh đang ngày càng trở nên phổ biến trong xã hội hiện đại khi cuộc sống và công việc có nhiều áp lực. Con người ít có thời gian nghỉ ngơi và mất đi sự thanh nhàn dẫn đến lao lực cả về thể chất lẫn tinh thần. Suy nhược thần kinh là căn bệnh mang tính toàn cầu và không thể tránh khỏi trong cuộc sống văn minh.
Suy nhược thần kinh là căn bệnh mang tính thời đại
Có 3 loại suy nhược thần kinh thường gặp:
- Suy nhược thần kinh ở thể cường: quá trình ức chế thần kinh diễn ra khi có điều kiện nhưng dễ bị suy yếu. Người bệnh dễ có những dấu hiệu của sự kích thích và mất khả năng tự chủ.
- Suy nhược thần kinh ở thể nhược: xuất hiện ức chế vượt quá giới hạn, người bệnh giảm hưng phấn và có những biểu hiện của suy nhược thần kinh.
- Suy nhược thần kinh trung gian: người bệnh rơi vào trạng thái kích thích lẫn suy nhược, thờ ơ, trầm tư, dễ sợ hãi, dễ nổi giận, hiệu quả làm việc thất thường khi thì hưng phấn khi thì chán chường.
Nguyên nhân
- Stress: những căng thẳng cảm xúc kéo dài dẫn đến mệt mỏi, lo âu và dễ bị kích thích. Căng thẳng quá mức làm mất cân bằng của hai quá trình hưng phấn và ức chế. Hai quá trình này cùng tăng hoặc cùng giảm làm cho người bệnh rơi vào trạng thái suy nhược thần kinh. Các nguyên nhân dẫn đến stress quá mức là cuộc sống khó khăn, bế tắc, mâu thuẫn trong gia đình kéo dài, gặp thất bại trong công việc, học tập, cố gắng kiềm chế cảm xúc quá mức dẫn đến ức chế, làm việc quá sức…
Stress quá mức và kéo dài là nguyên nhân chính gây suy nhược thần kinh
- Nhân cách: theo nghiên cứu cho thấy những người có tính cách hướng nội, ít giao tiếp với bên ngoài, luôn thận trọng hay lo nghĩ có nguy cơ mắc suy nhược thần kinh cao hơn những người có tính cách hướng ngoại.
- Lao động trí óc cường độ cao: Những người thường xuyên phải làm việc trí óc với cường độ cao trong môi trường có nhiều áp lực luôn đòi hỏi sự chính xác, nỗ lực sẽ dẫn tới suy nhược thần kinh.
- Lối sống buông thả, không khoa học với những hành vi như sử dụng chất kích thích, uống nhiều rượu bia, cà phê, hút thuốc lá.
- Chịu sang chấn tâm lí mạnh, chưa kịp thích nghi như mất người thân, mất việc làm, phá sản….
- Tác động của môi trường bên ngoài: tiếng ồn, ô nhiễm môi trường, điều kiện làm việc căng thẳng dẫn đến mất ngủ kéo dài dẫn đến suy nhược thần kinh.
Suy nhược thần kinh có thể xảy đến với bất kì ai
- Ngoài ra, suy nhược thần kinh có thể bắt nguồn từ những bệnh lí mắc phải như thiểu năng tuần hoàn não, xơ vữa động mạch, huyết áp cao, chấn thương sọ não hay các bệnh nhiễm khuẩn mãn tính như viêm xoang, viêm loét dạ dày, tá tràng… làm cho cơ thể mệt mỏi, căng thẳng và lo âu kéo dài dẫn đến suy nhược thần kinh.
Triệu chứng
- Mất kiểm soát cảm xúc: người bệnh dễ cáu kỉnh, dễ bị kích thích tâm lí, thiếu kiên nhẫn dẫn đến nản chí, bỏ cuộc sớm, hay gắt gỏng, nóng nảy, có khi phản ứng thái quá…. Những biểu hiện kích thích này dễ bùng phát và cũng dễ dập tắt.
- Đau đầu: đau đầu dữ dội, những cơn đau thường lan tỏa mà không tập trung một khu. Cơn đau đầu luôn thay đổi, tùy theo trạng thái cảm xúc. Người bệnh thường hay than phiền về những cơn đau đầu âm ỉ. Những cơn đau đầu có xu hướng tăng lên khi có những kích thích, lo âu và suy nghĩ.
Người bị suy nhược thần kinh dễ nổi giận
- Mất ngủ: đa số người bệnh mắc suy nhược thần kinh đều không ngủ được, càng không ngủ được thì càng hưng phấn, lan tỏa. Càng lan tỏa, hưng phấn lại càng khó ngủ. Quá trình này tạo thành vòng xoắn, làm cho tình trạng mất ngủ kéo dài triền miên.
Giấc ngủ của những người bị suy nhược thần kinh thường không sâu, dễ gặp nhiều chiêm bao mông mị. Người bệnh nóng lòng, trằn trọc chờ đợi giấc ngủ vì thế mà lại càng không ngủ được. Có người ngủ được đến nửa đêm rồi tỉnh giấc mà không thể ngủ lại được, có người thức trắng suốt đêm. Mất ngủ làm cho người bệnh mệt mỏi, rã rời, toàn thân nặng nề làm giảm hiệu quả làm việc và lao động. Ban ngày người bệnh có thể có những cơn buồn ngủ nhưng khi lên giường lại không ngủ được, dùng thuốc an thần cũng không mang lại hiệu quả.
- Ngủ nhiều: người bệnh giảm trạng thái hưng phấn lan tỏa, buồn bã, ủ rũ, buồn ngủ và ngủ nhiều, trong khi ngủ hay gặp ác mộng. Bệnh nhân đi vào giấc ngủ dễ dàng, giấc ngủ kéo dài nhưng không mang lại cảm giác sảng khái mà chỉ thấy mệt mỏi.
Người bị suy nhược thần kinh luôn trong tình trạng thiếu ngủ
- Rối loạn cảm giác: hoa mắt, chóng mặt, chân tay tê mỏi, buồn bã, chán nản. Những biểu hiện này thường xảy ra và thay đổi theo trạng thái tâm lí vì người bị suy nhược thần kinh dễ nhạy cảm và có phần dễ bị ám thị.
- Triệu chứng trên cơ thể và thần kinh: mỏi cổ, đau cột sống, đau thắt lưng, chóng mặt, mờ mắt, đau nhức các cơ và cảm giác khó chịu ở ngoài da cảm giác như kiến bò, kim châm, nóng lạnh thất thường, run tay, lưỡi, rối loạn cảm giác và cảm xúc…
- Rối loạn thần kinh thực vật:
+ Tim mạch: Hồi hộp, đau vùng ngực và vùng tim, đánh trống ngực, nhịp tim đập nhanh kèm có tiếng thổi tâm thu.
+ Huyết áp không ổn định.
+ Tiêu hóa: buồn nôn và nôn, cảm giác ăn không ngon miệng, chướng bụng, khó tiêu, táo bón.
+ Giảm ham muốn tình dục.
+ Rối loạn chu kì kinh nguyệt ở phụ nữ
- Triệu chứng tâm thần: cảm xúc không ổn định, dễ xúc động, hồi hộp, thay đổi cảm xúc thất thường dễ vui dễ buồn, lo lắng.
- Giảm trí nhớ: khả năng tập trung kém, giảm chú ý, giảm trí nhớ và khó nhớ ảnh hưởng đến khả năng học tập và làm việc.
Suy giảm trí nhớ là biểu hiện thường gặp ở những người suy nhược thần kinh
Những phương pháp chẩn đoán và điều trị suy nhược thần kinh
- Phương pháp chẩn đoán:
+ Đặt câu hỏi: bác sĩ tiến hành khám và hỏi về các triệu chứng và tiền sử bệnh. Những câu hỏi tâm lí sẽ giúp bác sĩ có thể xác định những điều gì đang xảy ra đối với người bệnh.
+ Khám lâm sàng, xét nghiệm máu, siêu âm tim và điện não tâm đồ để loại trừ những bệnh lí khác.
+ Chẩn đoán suy nhược thần kinh cần phân biệt với một số bệnh rối loạn lo âu, trầm cảm.
+ Cần căn cứ vào triệu chứng điển hình nhất của suy nhược thần kinh là mệt mỏi, chán chường và lo lắng kéo dài do trung tâm thần kinh trung ương và thể lực bị suy giảm chứ không phải do một thực thể nào gây nên.
- Phương pháp điều trị:
+ Liệu pháp tâm lí: được ưu tiên lựa chọn trong điều trị suy nhược thần kinh. Người bệnh có thể tâm sự với chuyên gia tâm lí về những lo âu, stress mà mình đang gặp phải. Các bác sĩ tâm lí sẽ giải thích một cách khoa học cho người bệnh hiểu về chứng suy nhược thần kinh mà bản thân mắc phải và thuyết phục người bệnh tin tưởng vào kế hoạch điều trị.
Trong quá trình điều trị có thể sử dụng ám thị, hướng dẫn người bệnh tập khí công dưỡng sinh, yoga, thiền… để lưu thông khí huyết, tăng cường máu lên não, kiểm soát cảm xúc và cân bằng lại tâm lí.
+ Điều trị bằng thuốc Tây:
· Thuốc tác dụng lên hưng phấn hệ thần kinh: sulbutiamine hoặc asthenal, thuốc được chỉ định uống sau khi ăn sáng, không nên uống vào buổi trưa và tối gây mất ngủ.
Điều trị bằng thuốc tây mang lại hiệu quả nhanh
· Thuốc tăng cường tuần hòa não: piracetam, ginkgo biloba…
· Thuốc an thần giúp người bệnh trấn tĩnh tinh thần: nên dùng loại có tác dụng nhẹ. Nhóm thuốc này thường gây quen thuốc nên cần thận trọng khi sử dụng.
· Thuốc giảm đau: các dẫn chất của paracetamol thường chỉ định cho người bệnh dùng để giảm đau, cắt cơn đau đầu xảy đến. Nhóm thuốc này có tác dụng giảm đau nhanh nhưng gây độc cho gan nếu thường xuyên dùng với liều cao.
· Các vitamin: cung cấp các yếu tố vi lượng có tác dụng thúc đẩy quá trình chuyển hóa cơ thể. Thuốc để lại tác dụng phụ không tốt nếu sử dụng quá liều và không đúng chỉ định của bác sĩ.
Thuốc Tây dùng trong điều trị suy nhược thần kinh chủ yếu là thuốc an thần để giúp người bệnh trấn tĩnh và ngủ được, có tác dụng nhanh nhưng về lâu dài sẽ để lại tác dụng phụ là điều không tránh khỏi.
+ Điều trị bằng Đông y:
· Điều trị suy nhược thần kinh bằng thảo dược như bá tử nhân, ngũ vị tử, viễn chí, hắc táo nhân, thục địa, đương quy… có tác dụng lâu dài, giúp tư âm dưỡng huyết, lưu thông khí huyết, điều hòa huyết áp.
· Người bệnh cần kiên trì điều trị đông y theo đợt 1 – 2 tháng để mang lại hiệu quả lâu dài.
· Các loại thuốc y học cổ truyền như tâm sen, lá vông, củ bình vôi, lạc tiên cũng có tác dụng cải thiện giấc ngủ và an thần.
Đông y dùng các loại thảo dược có nguồn gốc tự nhiên giúp hoạt huyết, thông mạch, dưỡng não nên sẽ dần hạn chế được những triệu chứng của suy nhược thần kinh. Liệu pháp điều trị bằng đông y có ưu điểm là có độ an toàn cao, cung cấp những dưỡng chất cần thiết và có tác dụng lâu dài nên điều trị bằng đông y đang trở thành xu thế trong điều trị suy nhược thần kinh.
+ Chế độ sinh hoạt, ăn uống:
· Ngủ đủ giấc: đảm bảo ngủ đủ 8 tiếng/ngày, đi ngủ sớm, không nên thức khuya dễ dẫn đến khó ngủ. Hạn chế vận động, làm việc căng thẳng trước khi ngủ. Trước khi ngủ không nên ăn các loại thức ăn khó tiêu. Ngâm mình trong nước nóng để thư giãn và uống 1 cốc sữa nóng trước khi ngủ để dễ ngủ hơn. Phòng ngủ nên thiết kế yên tĩnh, thoáng đoãng, thoải mái dễ đi vào giấc ngủ và ngủ ngon giấc.
· Giải trí, xả stress: giảm thời gian làm việc, dành nhiều thời gian cho các hoạt động vui chơi giải trí, gặp gỡ bạn bè, người thân… Đi du lịch, dã ngoại tới những nơi yên bình, có không khí trong lành, mát mẻ, gần gũi với thiên nhiên. Hoặc dành thời gian nghe nhạc, xem phim vào mỗi tối để thư giãn tinh thần.
Thường xuyên ra ngoài gặp gỡ bạn bè là cách để xả stress hiệu quả
· Tăng cường dinh dưỡng và nâng cao thể lực.
+ Vận động: Thường xuyên vận động với các bài tập thể dục hoặc các môn thể thao nhẹ nhàng nhưng hiệu quả như yoga, thái cực quyền. Nên tập 15 phút trước khi đi ngủ vào mỗi buổi tối sẽ dễ ngủ và thư thái tinh thần.
Biến chứng của suy nhược thần kinh
- Người bị suy nhược thần kinh nếu không được phát hiện và điều trị sớm sẽ để lại những hậu quả tâm lí nặng nề cùng những ám ảnh đeo đẳng suốt đời.
- Suy nhược thần kinh nếu không được điều trị đúng hoặc không được điều trị sẽ có nguy cơ mất khả năng lao động, lâu dần bệnh tiến triển nặng thêm dẫn tới trầm cảm lo âu.
- Khi những triệu chứng bệnh ngày càng tăng dẫn đến hành vi tự tử, các rối loạn ám ảnh gây ra nghiệm rượu và nghiện các thuốc an thần do tự ý điều trị.
Chăm sóc người bị suy nhược thần kinh và kiểm soát bệnh
- Gia đình, người bệnh cần kiên trì phối hợp với bác sĩ và tuân thủ đúng theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ.
- Cấn phối hợp nhiều phương pháp điều trị để mang lại hiệu quả cao. Kết hợp dùng thuốc với các hoạt động thư giãn tinh thần, hạn chế stress và các sang chấn tâm lí.
- Cho bệnh nhân uống thuốc đúng giờ, đúng liều, không được tự ý dùng thuốc mà cần phải hỏi ý kiến của bác sĩ để tránh các tác dụng không mong muốn xảy ra.
- Gia đình và người nhà cần an ủi, động viên, tâm sự với người bệnh để người bệnh giải tỏa những lo lắng, những suy nghĩ tiêu cực.
- Thường xuyên trò chuyện, tâm sự với người bệnh để giảm bớt lo âu, lấy lại tinh thần và cảm xúc.
Phòng ngừa suy nhược thần kinh
- Duy trì lối sống lành mạnh:
+ Không thức khuya, ngủ đủ giấc và đúng giờ. Một giấc ngủ sâu và đủ sau một ngày làm việc căng thẳng sẽ mang lại tinh thần thư thái, đầu óc minh mẫn, sáng suốt.
+ Thường xuyên tập thể dục với cường độ vừa phải. Mỗi ngày dành thời gian 30 – 45 phút đi bộ, đạp xe, bơi lội giúp tăng cường thể lực, kích thích lưu thông máu, giải tỏa căng thẳng và buồn phiền.
Tập thể dục hàng ngày giúp lưu thông máu, ngăn ngừa suy nhược thần kinh
- Giảm stress hàng ngày:
+ Căng thẳng quá mức sẽ dẫn đến suy nhược thần kinh do đó cần giữ tinh thần luôn vui vẻ, sảng khoải sau ngày dài làm việc vất vả, nhất là phụ nữ mang thai.
+ Chải tóc bằng lược thưa cải thiện quá trình trao đổi oxy, giảm mệt mỏi cho bộ não.
+ Tăng cường uống nước để tăng năng lượng cho cơ thể và đẩy các chất dinh dưỡng đến các tế bào.
+ Ngâm mình trong nước ấm hoặc tắm dưới vòi sen sẽ giảm các cơn đau đầu hiệu quả.
+ Dành thời gian giải trí với các hoạt động nghe nhạc, xem phim, chăm sóc cây cảnh hoặc tổ chức đi chơi xa.
- Chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh:
+ Thực hiện chế độ ăn uống giàu dưỡng chất, tăng cường ăn rau xanh và thực phẩm có chứa axit folic.
+ Ăn nhiều trái cây tươi hàng ngày để tăng cường cung cấp vitamin và khoáng chất cho cơ thể, ổn định tinh thần và cân bằng năng lượng, xua tan mệt mỏi. Những loại quả như chuối, dứa, đu đủ chín... chứa nhiều vitamin và dưỡng chất cần thiết, tốt cho cơ thể đồng thời còn có tác dụng tiêu viêm, mát gan, giải độc.
+ Uống trà xanh mỗi ngày vừa chống lão hóa cho da vừa cung cấp nhiều dưỡng chất như vitamin C, carotene... làm hưng phấn hệ thần kinh trung ương, giúp thư giãn tinh thần và kích thích tiêu hóa. Tuy nhiên không nên uống nước chè vào buổi tối sẽ gây mất ngủ.
Uống trà xanh mỗi ngày tốt cho cơ thể, phòng chống suy nhược thần kinh
+ Bổ sung nước cam hàng ngày: trong nước cam có chứa nhiều vitamin C cùng các khoáng chất có tác dụng chống suy nhược thần kinh.